Tuesday, December 02, 2003

آلودگي صوتي با چهار ميليون دلار خسارت

پروين نصيرى - مرضيه ملكى * : اكثر انسان ها با شنيدن صداي ناهنجار مانند ترمز اتومبيل از خود عكس العمل نشان مي دهند و يا با شنيدن صداي موسيقي ملايم احساس وجد و آرامش مي كنند. پيشرفت تكنولوژي و استفاده از ماشين آلات به جاي ابزار دستي ضمن آسان كردن كارها و افزايش توليد در بخش صنايع سبب به وجود آمدن مشكلات زيست محيطي شده است. يكي از اين مشكلات، مسائل ناشي از آلودگي صدا است. بررسي هاي متخصصان در زمينه آلودگي صدا، به ما نشان مي دهد كه، صداي زياد مي تواند اثرات نامطلوبي بر بدن انسان خصوصا سيستم شنوايي بگذارد. تأثير صدا بر سيستم شنوايي مي تواند آسيب آستانه شنوايي را به همراه داشته باشد و اين امر سبب شده تا كري هاي ناشي از صدا را جزو بيماري هاي مهم ناشي از كار به حساب آورند. هرچه شدت و دوام صوت بيشتر باشد، اثر نامطلوب آن برانسان زيادتر است و هرچه صوت زيرتر باشد مضرتر از صداي بم است.به طور كلي اثرات صدا بر انسان را مي توان به 7 دسته تقسيم كرد.

1 اثر صدا بر انجام كار:صداي ناهنجار بر كارهاي فكري بيش از فعاليت هاي فيزيكي بدن مزاحم انسان است. طبق برآوردهاي سازمان بهداشت جهاني، سروصدا در سراسر دنيا روزانه 4 ميليون دلار خسارت به كارهاي دفتري وارد مي آورد و اين ضرر به جهت اشتباه شنيدن و خستگي و فشار ذهني ناشي از صدا است.تحقيقات نشان داده كه كارگران در محيط پرسروصدا بيشتر دعوا كرده، زودتر خسته شده و غيبتشان از كار نيز بيشتر است. در حالي كه در محيط كم سروصدا بازده كار آنها افزايش مي يابد. 2 اثر صدا بر آسايش انسان:صدا بر خلاف نور،خاصيت جذب يا نفوذ دارد. احساس شنوايي يك احساس شبانه روزي و دائمي است. به راحتي مي توان چشم ها را بست، اما بستن سيستم شنوايي يا گوش انسان كار انجام نشدني است. مردم به ويژه افراد شهرنشين، سروصدا را به عنوان يك عامل مزاحم به شمار مي آورند.3 ميزان اختلالات در مكالمه نشنيدن يا اختلال در رسيدن پيام ممكن است در ميزان كارايي، اجراي دستورات كاري، درك علائم اضطراري و روابط بين افراد اثر سو داشته باشد.

4 اثر صدا بر انسان:اين اثر را مي توان از جنبه هاي مختلف مورد بررسي قرار داد، اما آنچه مد نظر است اثرات رواني صدا بر انسان است كه اين اثرات بستگي به شدت صدا نداشته، زيرا گاه ممكن است كوچك ترين صدا موجب شديدترين عكس العمل در انسان شود. آثار رواني صدا بر حسب شخص، موقعيت زمان و حالات رواني متفاوت است. مسئله فشار روحي و فكري و تأثير صدا بر آن موضوعي است بحث انگيز كه متأسفانه منابع مفيد در اين مورد بسيار اندك است.در بخش فيزيولوژيك، با توجه به اينكه سيستم شنوايي انسان اولين دريافت كننده امواج صوتي است، عضو حساس بدن و تأثير پذيرترين اندام بدن در برابر صداست. تحريك دستگاه شنوايي توسط صدا، تغييرات خاصي را در گوش انسان ايجاد مي كند كه اين تغييرات شامل تغيير موقت آستانه شنوايي، تغيير دائمي آستانه شنوايي و تغيير غير قابل بازگشت آستانه شنوايي است. ساير اثرات صدا كه بر حسب شدت صوت، زمان و موقعيت شخص ايجاد مي شود شامل زخم معده، سردرد، ميگرن، بالارفتن فشار خون، تحريك حركات دودي روده، سقط جنين، تغيير در ضربان قلب، سرطان و ايست قلبي است.5 اثر امواج فرا صوت:با پيشرفت صنايع جديد به ويژه پيدايش هواپيماهاي سريع السير، امواج فرا صوت اهميت زيادي پيدا كرده اند. اين امواج به خوبي مي توانند باكتري ها و تك سلولي ها را كشته و حتي ظرف چند دقيقه باعث مرگ قورباغه ها شوند. چنين امواجي بدون شك اگر منجر به مرگ حيوانات بزرگ تر و انسان نشوند، بي ضرر هم نخواهند بود. به عنوان مثال براي اينكه درجه حرارت بدن انسان به حد غير قابل تحمل برسد و موجب مرگ شود، لازم است بدن انسان بتواند بيش از نيم درصد انرژي موجود در اين امواج را از طريق هوا جذب كنند.6 زيان هاي مالي ناشي از صداي ناهنجاردر مدارس و دانشگاه هايي كه در نزديكي فرودگاه قرار دارند، صداي ناهنجار هم بر جنبه تحقيقاتي و هم از نظر پايين آوردن ارزش زمين موثر است. صرف نظر از تأثير بر ساختمان ها زمين هايي كه داراي عوارض طبيعي خاص هستند نيز به مقدار زياد تحت تأثير اين ره آورد تكنولوژي خواهند بود. طبق آزمايشات به عمل آمده رشد تنباكو به مقدار قابل توجهي بر اثر صداي ناهنجار كاهش مي يابد. صدا ممكن است باعث شكسته شدن شيشه پنجره ها، ايجاد شكاف در ساختمان ها، پايين آوردن ارزش زمين، كاهش محصولات كشاورزي، آزردگي و مزاحمت در امر تفريح و آسايش انسان شود كه هر يك از اين عوارض به نوبه خود از اهميت بسزايي برخوردار است. در نهايت جهت كنترل و پيشگيري اين سوغات تكنولوژي قرن بيست ويكم بايد به مكان يابي صنايع در مناطق كم تردد، كنترل صدا وتوجه به افراد در معرض آن، استقرار نظام هاي زيست محيطي و بهداشتي در صنايع، افزودن و يا حداقل به استاندارد رساندن سرانه فضاي سبز در شهرها، عايق بندي ساختمان ها و استفاده از شيشه هاي دو جداره ودر نهايت قانونمند كردن و الزامات اجرايي قوانين مدرن صوت اشاره كرد.

* كميته صداي انجمن متخصصان محيط زيست ايران